Kwaliteitszorg

Het Mondriaan Fonds vindt het belangrijk dat de beschikbare middelen op een zorgvuldige en doelmatige manier worden uitgegeven. Het zijn publieke gelden. Bij de beoordeling van aanvragen speelt het advies van de onafhankelijke adviseurs een doorslaggevende rol. Het advies van deze experts komt tot stand op basis van inbreng en overleg.

Om de integriteit en het vermijden van (de schijn van) belangenverstrengeling binnen de hele organisatie te waarborgen zijn raad van toezicht, bestuur, medewerkers en adviseurs gehouden aan de statuten, het huishoudelijk reglement en de protocollen van het Mondriaan Fonds.

Nevenfuncties van medewerkers en rvt-leden worden gemeld en met de leidinggevenden besproken op mogelijke belangenverstrengeling. Zoals elders beschreven, is er een klachtenprocedure voor de medewerkers, en daarnaast een voor externen. Van die laatste procedure is in 2024 tweemaal gebruik gemaakt.

Toegekende bijdragen worden, behalve rechtstreeks aan de aanvragers, bekend gemaakt middels de website, het jaarverslag en nieuwsbrieven. Besluiten zijn op grond van de Algemene Wet Bestuursrecht voor bezwaar vatbaar en kunnen desgewenst aan de bestuursrechter ter toetsing worden voorgelegd.

Algemene Verordening Gegevensbescherming

In het kader van de Europese privacywetgeving Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) benoemden de 6 rijkscultuurfondsen gezamenlijk een onafhankelijke functionaris gegevensbescherming (FG) die toezicht houdt op, en adviseert over de naleving van de verordening. Net als eerdere jaren heeft deze functionaris in 2024 een controle uitgevoerd om vast te stellen of het fonds daadwerkelijk in staat is aan de aantoonplicht te voldoen. De FG concludeerde onder meer dat het fonds in staat is de AVG na te leven en adviseert de huidige praktijk van aantonen en uitvoeren voort te zetten.

Cultuurcodes

Het Mondriaan Fonds volgt de Governance Code Cultuur 2019. De code bevat 9 principes voor goed bestuur en goed toezicht. Op het gebied van transparantie en verantwoording volgt het Mondriaan Fonds de aanbevelingen uit de code. Ook de statuten van het Mondriaan Fonds zijn conform deze Governance Code Cultuur opgesteld.

Het Mondriaan Fonds hanteert tevens de Gedragscode Cultuurfondsen. Deze code bevat een reeks waarborgen voor de onafhankelijkheid van handelingen van fondsen, beoogt meer transparantie te creëren over de manier waarop de cultuurfondsen hun publieke taak uitoefenen en draagt zo bij aan het vertrouwen van aanvragers en burgers in de cultuurfondsen. Bij het opstellen van de gedragscode is in het bijzonder aandacht besteed aan de positie van de aanvrager. De code wordt door de fondsen gehanteerd onder het motto pas toe of leg uit. Dit waarborgt transparantie van beleid, zorgvuldige samenstelling van commissies en vermijding van belangenverstrengeling.

Bij afweging van belangen tussen volledige openheid over de behandeling van bij het fonds ingediende aanvragen enerzijds en privacy van aanvragers anderzijds, wordt in afwijking van de Code Cultuurfondsen geen publieke informatie verstrekt over afgewezen aanvragen. Individuen die een afwijzende beslissing hebben ontvangen kunnen om een nadere motivering daarvan vragen. De reden dat het fonds deze besluiten meestal niet direct volledig motiveert, zoals in de Code Cultuurfondsen is vastgelegd, is dat veel aanvragers die afgewezen zijn daar geen prijs op stellen. Instellingen ontvangen deze informatie wel rechtstreeks.

Diversiteit & Inclusie

Diversiteit, inclusie en toegankelijkheid vormen een belangrijk fundament voor de versterking van het Mondriaan Fonds en het creëren van een omgeving, waarin iedereen, zowel medewerkers als aanvragers, zich welkom, gehoord en gewaardeerd voelt. Daarbij is het van belang dat diversiteit, inclusie en toegankelijkheid niet als losse onderdelen of afzonderlijke projecten worden gezien, maar zoveel mogelijk zijn geïntegreerd en verankerd in alle lagen en processen van de organisatie.

In 2020 is gestart met het ontwikkelen van een nieuwe communicatiestrategie om het Mondriaan Fonds toegankelijker te maken voor een brede groep aanvragers en de bekendheid ervan bij het grote publiek te vergroten. In de beleidsperiode 2021-2024 is het aanbod van regelingen vereenvoudigd, is de online uitleg toegankelijker gemaakt en is een op maat gemaakte online filterfunctie ontwikkeld die het vinden van de juiste subsidieregeling eenvoudiger maakt. Ook zijn er aanpassingen gedaan ter bevordering van de digitale toegankelijkheid en is er een inclusieve, heldere beeldtaal ontwikkeld. Om aanvragers op weg te helpen in het aanbod van mogelijkheden organiseert het Mondriaan Fonds plenair online spreekuren en in aanvulling hierop ook speciale thema-informatiebijeenkomsten. Daarnaast gaan we ook regelmatig het land in om fysieke bijeenkomsten te organiseren en (potentiële) aanvragers te ontmoeten. We merken dat de mix van online en live een brede, grote gemêleerde groep mensen de gelegenheid geeft de informatie te ontvangen op een manier die bij hen past en handig is.

Om meer expliciete aandacht te kunnen geven aan diversiteit, inclusie en toegankelijkheid heeft het fonds ervoor gekozen om vanaf 2023 te werken met aandachtspunten. Het aandachtspunt van 2023 was het Caribisch gebied. De initiatieven die op dit thema zijn ondernomen zijn in 2024 doorontwikkeld. Zo was er een open oproep Medewerkers Erfgoed Cariben voor publiekstoegankelijke erfgoed- en beeldende kunstinstellingen om de inzet van erfgoed- en beeldende kunstprofessionals in het Caribisch deel van Koninkrijk te stimuleren. Ook heeft het Mondriaan Fonds de afgelopen tijd gewerkt aan de nieuwe website Rijkscultuurfondsen.org, de subsidie-aanvraaghulp voor culturele instellingen en makers op de ABCSSS-eilanden. Tijdens een bezoek van de fondsendirecteuren aan het Caribisch gebied werd een preview gegeven. De website is begin 2025 gelanceerd.

Het aandachtspunt voor 2024 was de regio. Om de inzet van het Mondriaan Fonds in de regio’s van Nederland verder te versterken heeft een ad-interim regiocoördinator, een advies geschreven voor een nieuwe invulling van de regiofunctie binnen het Mondriaan Fonds. Naar aanleiding van dit advies is een nieuwe regiocoördinator geworven die de regiofunctie binnen het fonds zal aanjagen en de regiomakelaars zal coördineren. Naar aanleiding van het advies is het aantal regio’s uitgebreid van 3 naar 5 en zijn er vanaf 1 januari 2025 5 regiomakelaars op freelance basis werkzaam zijn voor het fonds. Met deze additionele investering in de regiofunctie hopen wij de regio en het Mondriaan Fonds dichter bij elkaar te brengen en een nieuwe impuls te geven aan beeldende kunst en erfgoed in de regio.

Een ander aandachtspunt voor 2024 was ouderschap. Het is voor kunstenaars lastig om een residency aan te gaan op het moment dat er sprake is van de zorg voor een jong kind, maar ook de opbouw van een tentoonstelling of het aangaan van een buitenlandse reis kan hierdoor lastiger worden. Voor een kunstenaar kan het een reden zijn om een residency niet te ondernemen of een opdracht niet aan te nemen. Om deze reden heeft het Mondriaan Fonds de voucher Kunstenaar met Kind gelanceerd. Met deze voucher kan tot op een bepaald bedrag zorg ingekocht worden om de ouder tijdelijk te verlichten of kunnen de meerkosten vanwege de zorg voor een kind tijdens een reis of productie gedekt worden.

Bovendien heeft het fonds in het kader van diversiteit en inclusie een pilot over street art ontwikkeld. De centrale vraag binnen deze pilot was wat de kaders voor ondersteuning aan streetart zouden kunnen zijn, maar ook welke drempels het Mondriaan Fonds en aanvragers zouden tegenkomen bij deze ondersteuning. Het was bijvoorbeeld ingewikkeld om te bepalen wat binnen streetart als de juiste ontwikkeling geldt. Om voldoende expertise te kunnen betrekken bij de beoordeling van de aanvragen is een commissie samengesteld bestaande uit vaste en ad-hoc adviseurs van het Mondriaan Fonds met kennis van streetart. De pilot heeft tot verschillende toekenningen geleid.

Effectmeting

Het fonds zorgt voor monitoring, reflectie en effectmeting van zijn regelingen en activiteiten. Belangrijkste doel is te bekijken of de gestelde doelen van het fonds zelf en van de bijdragen worden behaald. In dit jaarverslag staan per regeling de resultaten van die effectmeting vermeld.

Het Mondriaan Fonds vindt effectmeting essentieel. Om te monitoren of de eigen doelstellingen worden behaald, maar vooral ook om te laten zien welke rijkdom ontstaat via de investeringen van het fonds. Het gaat daarbij vooral om de directe resultaten en effecten van bijdragen, en niet zozeer om de maatschappelijke impact die door het fonds is veroorzaakt.

De afgelopen jaren maakt het fonds gebruik van een complex eigen instrumentarium om de beoogde effecten van het beleid te meten. Dit instrumentarium bestaat onder meer uit gerichte vragenlijsten aan aanvragers, enquêtes, maar ook aparte commissies die de resultaten van gehonoreerde of afgewezen aanvragen onderzoeken. In de jaarverslagen vermelden we telkens per regeling de specifieke resultaten van die effectmeting.

Het fonds vraagt jaarlijks een zogeheten Kunstenaar Start-effectmetingcommissie de bijdragen die aan startende kunstenaars werden verstrekt te onderzoeken. Dit gebeurt bij de presentatie Prospects, de jaarlijkse startersexpositie tijdens Art Rotterdam. De Kunstenaar Start-effectmetingscommissie was in 2024 van mening dat het niveau van de kunstenaars hoog was. De commissie gaf aan dat het duidelijk te zien was dat corona voorbij is aangezien kunstenaars minder introvert waren en er veel grootse installaties en stevige werken te zien waren. Daarnaast gaf de commissie aan dat er veel politiek geëngageerd werk was en makers met zeer uiteenlopende achtergronden hun werk tentoonstelden.

Interne evaluaties

Alle bijdragen worden continu en structureel intern geëvalueerd en waar nodig aangepast. Aan het eind van iedere vergadering kijken de adviseurs terug op de manier waarop de beoordeling is verlopen. Dit verslag gaat naar het bestuur dat zo nodig actie onderneemt. Aan het einde van het jaar voert het Mondriaan Fonds jaarlijks een interne evaluatie van alle bijdragemogelijkheden uit.

Externe onderzoeken

In 2024 heeft Blueyard het onderzoek FRAC-musea in Nederland: een verkenning afgerond. Het doel van het onderzoek was om te verkennen welke kansen en belemmeringen er zijn voor het landelijk ondersteunen van een selectie regionale kunstpodia/musea om zo de aandacht voor en aankoop van regionale kunstenaars te stimuleren. Als inspiratiebron voor dit onderzoek dient het Franse model van de regionale ‘FRAC-Musea’.

Daarnaast is in 2024 door Blueyard het onderzoek Inspelen op ‘grenzeloze’ creativiteit uitgevoerd. Dit onderzoek, waartoe zowel het Letterenfonds, het Fonds Podiumkunsten en het Mondriaan Fonds de opdracht toe hebben gegeven, verkent de ervaringen, knelpunten en behoeften ten aanzien van de ondersteuning van interdisciplinaire culturele projecten en initiatieven.

Tenslotte heeft Berbel Lippe in 2024 onderzocht op welke manier de band tussen de regio en het Mondriaan Fonds versterkt kan worden en op welke manier beeldende kunst en erfgoed in de regio nog beter ondersteund kunnen worden door het Mondriaan Fonds.