Partners

Het Mondriaan Fonds vervult een netwerkpositie met verschillende (vaste) partners op het gebied van erfgoed en beeldende kunst, brengt partijen bij elkaar, geeft kennis door en wordt gevoed door de ervaring en kunde van anderen. Daarom trekt het fonds op met talloze partners.

Regiomakelaars

Sinds 2017 zetten 4 regiomakelaars zich in voor het Mondriaan Fonds. Zij werken aan het bereik van nieuwe potentiële aanvragers, opdrachtgevers en adviseurs in de regio en zijn aanspreekpunt voor vragen over subsidies van het Mondriaan Fonds. Ook signaleren zij nieuwe initiatieven, doelgroepen en actuele ontwikkelingen op het gebied van beeldende kunst en cultureel erfgoed in hun regio. De afgelopen jaren heeft het fonds zo de verbinding met uiteenlopende plekken in Nederland verder versterkt in de hoop een brede groep aanvragers te bereiken. Voor potentiële aanvragers die een afstand tot het fonds ervaren, hebben de regiomakelaars een drempelverlagende werking. Bijvoorbeeld worden potentiële opdrachtgevers door de regiomakelaars geattendeerd op de mogelijkheden die het Mondriaan Fonds biedt.

Het team regiomakelaars bestond in 2022 uit Guus van Engelshoven tot 1 juni 2022 (provincie Limburg), Rebecca Nelemans (provincies Zeeland en Noord-Brabant), Erna aan de Stegge (regio Oost en Midden) en Andrea Möller (regio Noord). Elk op andere wijze, inspelend op de kansen en behoeftes per regio, hebben deze makelaars hun werkzaamheden verdiept en hun netwerk uitgebouwd. Medewerkers van het Mondriaan Fonds raadplegen regelmatig de regiomakelaars over de specifieke context van sommige aanvragen die voorliggen in de vergaderingen. Er is bovendien een maandelijks overleg om de gesignaleerde geluiden en behoeftes uit de verschillende regio’s door te geven. Los van informerende gesprekken en het actief contact zoeken met sleutelfiguren, potentiële aanvragers en opdrachtgevers, organiseerden de regiomakelaars spreekuren, netwerkbijeenkomsten en werksessies. In 2022 gebeurde dat tot ieders opluchting grotendeels weer live.

Samenwerking cultuurfondsen 2022

De 6 rijkscultuurfondsen, het Filmfonds, Fonds voor Cultuurparticipatie, Fonds Podiumkunsten, Mondriaan Fonds, Nederlands Letterenfonds en Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, dragen zorg voor een belangrijk deel van de rijksgesubsidieerde kunst en cultuur. Zij bedienen gezamenlijk een breed scala aan makers, andere zelfstandigen en instellingen in de culturele sector.

In deze rolverdeling zijn de fondsen, vanuit hun inhoudelijke kennis van de cultuurpraktijk en hun relatieve afstand tot de politiek en het rijksbeleid, niet alleen deskundig uitvoerder, maar ook beleidsvoorbereider op hun disciplines. Het is hun opdracht de kennis over hun werkterreinen intensief te delen met onder meer het ministerie van OCW en de Raad voor Cultuur en een bijdrage te leveren aan de integrale rijksvisie en beleidsontwikkeling.

De strategische en beleidsmatige samenwerking tussen de fondsen is inmiddels structureel ingebed. Ze houden elkaar goed op de hoogte van relevante ontwikkelingen en vinden elkaar op die terreinen en onderwerpen waar gezamenlijk optrekken zinvol en effectief is. Deze paragraaf geeft uitdrukking aan die samenwerking en is terug te vinden in de jaarverslagen van de 6 fondsen.

Codes

In de jaren 2021-2024 wordt voor het eerst van de meerjarig gesubsidieerde culturele instellingen gevraagd de verschillende codes, te weten de Fair Practice Code, de Governance Code Cultuur en de Code Diversiteit & Inclusie te onderschrijven en toe te lichten in hun aanvragen. Fondsen en Raad voor Cultuur hanteren daarbij het principe ‘pas toe en leg uit’. De toepassing van de codes maakt in deze beleidsperiode deel uit van de jaarlijkse monitoring van de culturele instellingen.

Ruimte voor nieuwe verhalen en inclusie maakt een belangrijk onderdeel uit van de gezamenlijke strategische agenda en het instrumentarium van de fondsen. Zij dragen al jaren gezamenlijk de urgentie van inclusie in de sector uit met 3 gezamenlijke beloftes: op zoek te gaan naar verhalen die nu niet gehoord worden, talent en vernieuwing ruimte te geven -  niet alleen bijvoorbeeld bij de doorontwikkeling van gevestigd talent, maar juist ook van beginnende makers - en het versterken van inclusie en diversiteit in de eigen organisaties en adviseursnetwerken. De behaalde resultaten op deze doelen worden door de afzonderlijke fondsen benoemd in de jaarverslagen.

In de periode 2021-2024 werken de fondsen samen met de uitvoerders van de Code D&I in de zogeheten &Awards. Tijdens het Event Code D&I op 3, 4, 5 november 2022 ontvingen zowel een project als een persoon die zich bijzonder hebben ingezet voor een meer inclusieve cultuursector een prijs. De projectprijs (€ 20.000) ging naar Kleur, een aanjager van inclusiviteit en diversiteit in de film- en televisiewereld, zowel voor als achter de camera. De &Award Persoonsprijs (€ 5.000) werd verleend aan artistiek directeur, theatermaker en choreograaf Alida Dors.

Collegiale samenwerking en overleg

Net als eerdere jaren, vond intensief en effectief structureel overleg plaats van de directeuren over strategie en (beleids)ontwikkeling. Ook werd op uitvoerend niveau samengewerkt. Zo werkten in 2022 3 van de 6 fondsen met dezelfde HR-consulent op zzp-basis. Deze HR-consulent houdt zich onder meer bezig met de opstelling van een ontwikkel- en opleidingsplan voor de fondsmedewerkers.

In het kader van de Europese privacywetgeving Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), die in mei 2018 in werking trad, maken de fondsen gezamenlijk gebruik van een onafhankelijke functionaris gegevensbescherming (FG) die toezicht houdt op en adviseert over de naleving van de verordening.

Ook nemen medewerkers van de fondsen deel aan het Fondsenoverleg Diversiteit waarin ook de private fondsen en het ministerie van OCW vertegenwoordigd zijn. De beleidsadviseurs en juristen van de fondsen hebben geregeld overleg, alsmede de hoofden communicatie. Controllers bespreken zaken die de financiën aangaan en stemmen begrotingsbeheer en verantwoording af. IT-medewerkers vervangen elkaar bij afwezigheid en wisselen informatie uit. Er was regelmatig overleg tussen de communicatiemedewerkers, zowel op het vlak van kennisdeling, als in breder extern verband met onder meer de communicatieafdeling van het ministerie van OCW en het Centrum voor Arbeidsverhoudingen Overheidspersoneel (CAOP). De 5 personeelsvertegenwoordigingen en de ondernemingsraad wisselen onderling kennis uit. De beleidsmedewerkers overlegden regelmatig over de visitatie van de rijkscultuurfondsen in 2023. Tot slot is er de werkgroep Onderzoek Fondsen die zich buigt over evaluaties en onderzoek, en daarover regelmatig overleg met het ministerie van OCW voert. De werkgroep boog zich in 2022 over de plannen voor een gezamenlijke evaluatie van de coronamaatregelen.

Herstelpakketten en impuls makers in verband met corona

De gevolgen van de coronapandemie voor de culturele en creatieve sector bepaalden voor een belangrijk deel de agenda in 2022. Tijdens de pandemie werd de uitvoering van de steunmaatregelen voor de culturele sector deels bij de rijkscultuurfondsen belegd. In 2022 werden de laatste middelen van deze zogeheten steunpakketten verdeeld. Daarnaast heeft staatssecretaris Uslu in haar hoofdlijnenbrief Herstel, vernieuwing en groei middelen vrij gemaakt voor startende makers. Deze groep heeft door de pandemie onvoldoende kans gekregen zich te ontwikkelen op een essentieel moment in hun carrière. De tijdelijke impulsmiddelen helpen hen om een werkpraktijk opbouwen. De uitvoering van de middelen gaat grotendeels begin 2023 van start.

Samen met het ministerie van OCW hebben de fondsen afgestemd hoe de effecten van de steunmaatregelen in kaart worden gebracht. De fondsen voeren evaluaties van hun eigen regelingen uit, en daarnaast vindt een gezamenlijk onderzoek naar van de corona-steunmaatpakketten plaats, uitgevoerd door onderzoeksbureaus SEO, AEF en het Kohnstamm instituut.

HR-voucherregeling

Net als in 2021 boden de fondsen aan meerjarig gesubsidieerde instellingen ruimte om de HR-expertise te vergroten en de Codes beter te doen landen. Het Letterenfonds is penvoerder voor de trajecten in het kader van de arbeidsmarktagenda (naast de HR-vouchers ook met de Stage Cultuur Inclusief – zie de lijst onderaan de pagina). Aanvragers konden via uitvoeringsorganisatie CAOP een voucher ontvangen om tot € 20.000 (inclusief btw) advies in te winnen bij een erkend HR-adviseur. Op deze manier konden instellingen op een laagdrempelige manier aan de slag gaan met het personeelsbeleid. In 2022 ontving CAOP 131 aanvragen waar 141 instellingen mee gemoeid waren.

Het merendeel van de ingediende projectplannen betrof verzoeken tot ondersteuning bij implementatie van de Fair Practice Code, met name op het gebied van eerlijke beloning van makers en zzp’ers. In andere gehonoreerde aanvragen stond de transitie van een project- en freelance-georiënteerde organisatie naar een organisatie met vaste medewerkers centraal. Ook werden verschillende aanvragen gehonoreerd die tot doel hadden afspraken uit de Code Diversiteit & Inclusie in de organisatie in te bedden. Tot slot werden de vouchers ingezet voor het versterken van de HR-functie door opleidingsplannen te maken of de HR-cyclus goed te organiseren. Omdat het maximaal aan te vragen budget was opgehoogd van € 6.000,- naar € 20.000,- ontstond ruimte om meer aandacht te besteden aan het formuleren van uitgangspunten van goed werkgever- en opdrachtgeverschap. Daarmee heeft een verdieping plaatsgevonden van de implementatie van instrumenten naar meer fundamentele gesprekken over het waarom en het hoe van die instrumenten. Daarop volgend konden passende instrumenten worden geïmplementeerd. Ten opzichte van 2021 is er door organisaties meer ingezet op het versterken van de sociale veiligheid. De HR vouchers worden ook in 2023 en 2024 voortgezet.

Innovatielabs

Namens de 6 rijkscultuurfondsen voerde het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie samen met kennis- en innovatienetwerk CLICKNL een tweede open call Innovatielabs uit. Makers en instellingen uit alle artistieke en creatieve disciplines waren welkom een bijdrage aan te vragen voor plannen die een impuls geven aan veerkracht in de culturele en creatieve sector. Doel was aanvragers uit te nodigen toepasbare kennis en werkvormen te ontwikkelen die ten goede komen aan de wendbaarheid en weerbaarheid van de sector. Met de Innovatielabs werd uitvoering gegeven aan de aanbevelingen uit het advies van de Raad voor Cultuur Onderweg naar overmorgen (november 2020).

In 2021 was de respons op de eerste open call veel groter dan verwacht, maar liefst 189 aanvragers reageerden met uiteenlopende plannen. In 2022 hebben nog eens 131 initiatieven een aanvraag ingediend binnen de tweede open call.

Aanspreekpunt namens de 6 rijkscultuurfondsen

Sinds 2017 bieden de 6 fondsen gezamenlijk één aanspreekpunt aan voor cross-sectorale vragen. Zowel projecten die meerdere cultuurgebieden combineren als projecten die een duidelijk maatschappelijke component hebben, kunnen bij het aanspreekpunt terecht voor advies. In nauwe samenwerking met een vertegenwoordiging vanuit elk fonds onderzoekt het aanspreekpunt voor (potentiële) aanvragers binnen de bestaande regelingen van de fondsen of er mogelijkheden zijn. Gezien de drempelverlagende werking en de efficiëntie van dit gezamenlijke aanvraagloket voor cross-sectorale projecten spraken de fondsen de intentie uit tot een voortzetting voor de komende jaren. In 2022 is daarnaast een onderzoek ingezet naar een uitbreiding of herijking van het aanspreekpunt. Dit wordt in 2023 uitgevoerd.

Johannes Vermeer Prijs

De Johannes Vermeer Prijs, staatsprijs voor de kunsten, wil uitzonderlijk artistiek talent eren en verder stimuleren. De prijs bestaat uit een geldbedrag van € 100.000 bestemd voor de realisatie van een speciaal project. De jurybegeleiding en algehele coördinatie van de Johannes Vermeer Prijs is sinds 2021 in handen van de 6 rijkscultuurfondsen, met het Mondriaan Fonds als penvoerder. Laureaat was in 2022 schrijver Arnon Grunberg. Hij ontving de prijs op 16 november uit handen van staatssecretaris Gunay Uslu. De juryleden Andrée van Es (voorzitter), Pierre Audi, Romana Vrede, Hicham Khalidi en Sjeng Scheijen kozen unaniem voor Grunberg. In het juryrapport typeerde zij Grunberg als volgt:

“Een auteur die op geheel eigen wijze urgenties en thema’s in het maatschappelijk debat bevraagt en zich daarbij onbevooroordeeld geïnteresseerd toont in de intenties van een ander. Iemand die zich langs zogeheten hokjes of politieke trends beweegt en een inspirerende rol van betekenis speelt voor jonge kunstenaars. Als schrijver heeft hij een eigen, onnavolgbare stem: na drie zinnen weet je dat hij aan het woord is, en dat is een zeldzame kwaliteit.”

In 2022 is een nieuw logo en een nieuwe huisstijl voor de Johannes Vermeer Prijs ontwikkeld en is er een nieuwe website (new window) gerealiseerd.

Mores.online

Bij het meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag Mores.online (new window) kunnen mensen uit de culturele en creatieve sector contact opnemen met een vertrouwenspersoon. Het meldpunt is oorspronkelijk ontstaan vanuit de podiumkunsten, waarna meer deelsectoren zich aansloten. In 2022 hebben de fondsen zich hard gemaakt voor continuering van Mores.online met financiële ondersteuning. Op verzoek van de fondsen werd in 2022 het bestuur van Mores.online uitgebreid met een zetel specifiek op cultuureducatie om ook dat deel van de sector bij te staan op dit dossier

Samenwerkingspilot verbindingsloket Caribisch gebied

De minister van OCW heeft in het beleidskader voor 2021-2024 de rijkscultuurfondsen gevraagd de subsidieregelingen, voor zover dat past binnen de doelstelling van de regelingen, open te stellen voor aanvragers van de 3 Caribische landen Curaçao, Aruba en Sint Maarten en de 3 bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius en de toegankelijkheid voor hen te vergroten. 

De 6 rijkscultuurfondsen onderzoeken gezamenlijk hoe zij de communicatie met de eilanden kunnen versterken. De samenwerking met het Prins Bernhard Cultuurfonds Caribisch Gebied (PBCCG) vormt daar een onderdeel van. Penvoerder is het Fonds voor Cultuurparticipatie. Doel van de pilot was de toegankelijkheid en bereikbaarheid voor aanvragers in het Caribisch deel van het Koninkrijk te vergroten. Het PBCCG was in 2022 het aanspreekpunt voor het Caribisch deel van het Koninkrijk en trad verbindend op tussen de rijkscultuurfondsen en (potentiële) aanvragers. Eind 2022 is de pilot geëvalueerd. In 2023 wordt besloten hoe de samenwerking kan worden voortgezet.

Steunfonds Oekraïense makers

In 2022 opende het Nederlands Letterenfonds namens de 6 rijkscultuurfondsen een loket dat professionele kunstenaars, die recent uit Oekraïne en Rusland naar Nederland zijn gevlucht, tijdelijke ondersteuning biedt in de uitoefening van hun werkpraktijk. Het Steunfonds is zowel gericht op individuele makers als op gezelschappen. Aanvragen konden worden ingediend door Nederlandse culturele organisaties namens, en in samenwerking met een individuele kunstenaar of een gezelschap. Alle disciplines komen in aanmerking: film, podiumkunsten, beeldende kunst, creatieve industrie (waaronder architectuur en vormgeving), cultuureducatie, cultuurparticipatie, cultureel erfgoed, en letteren. In 2022 zijn 69 aanvragen ontvangen van 49 culturele organisaties in Nederland, daarvan zijn er 67 gehonoreerd. In totaal is € 941.157 toegekend. Hiermee worden 156 gevluchte kunstenaars ondersteund. Het Steunfonds krijgt in 2023 een vervolg.

Werk aan Uitvoering (WaU)

De rijkscultuurfondsen omarmen de beleidsdoelstellingen van het programma Werken aan Uitvoering (WaU), gericht op de verbetering van dienstverlening. Ieder fonds diende in 2022 voor de uitvoering van de ambities eigen plannen in. Binnen een aantal trajecten, zoals op het gebied van scholing van medewerkers of kennisvergroting van interdisciplinariteit, wordt samengewerkt.

Samenwerking fondsen

Visual Arts Platform

Internationaal wisselt het Mondriaan Fonds ervaring en deskundigheid uit en stemt het activiteiten af binnen het Visual Arts Platform (VAP), een groep van 8 Europese beeldende kunstfondsen die jaarlijks samenkomen. De VAP partners in 2021 waren: Acción Cultural Española, Arts Council England, Danish Arts Foundation, Frame Visual Art Finland, Institut für Auslandsbeziehungen (Duitsland), Kunstenpunt Vlaanderen, Office for Contemporary Art Norway en Pro Helvetia (Zwitserland). In 2021 kwam de VAP vanwege de coronapandemie digitaal bijeen. Onderwerpen van gesprek waren grensoverschrijdend gedrag en de noodzaak van veilige werkplekken in de culturele sector. 

DutchCulture

Het Mondriaan Fonds heeft zitting in de programmaraad van DutchCulture die gaat over de besteding van budget aan projecten op het gebied van gedeeld erfgoed (Matchingfonds Gedeeld Cultureel Erfgoed). De programmaraad komt 2 keer per jaar bijeen.

Samenwerkingspartners